ΣΠΟΝΔΕΣ-ΧΟΕΣ

ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
ΥΓΡΕΣ ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ

(ΣΠΟΝΔΕΣ – ΧΟΕΣ)

Οι υγρές προσφορές ως ανεξάρτητες τελετές
διακρίνονταν σε δύο είδη: στις σπονδές και τις χοές. Οι σπονδές εμπεριέχονταν στο τελεστικό της αιματηρής θυσίας, μπορούσαν όμως να εμφανιστούν και ως αυθύπαρκτα τελετουργικά. Σπονδή ουσιαστικά ήταν η τελετουργική έγχυση οίνου κατά κύριο λόγο αλλά και άλλων υγρών (ύδατος, μελιού, λαδιού), από την οινοχόη με ελεγχόμενη ροή.
Η έγχυση κατέληγε ή σε κάποιο άλλο ρηχό αγγείο, είτε σε κάποιο βωμό ή στο έδαφος. Οι σπονδές συνόδευαν όλες τις ιεροτελεστίες από τις πιο απλές της καθημερινής ζωής έως τις πιο σύνθετες.
Με σπονδές σηματοδοτούσαν την έναρξη ή την κατάληξη μιας καθημερινής πρακτικής, ιεροποιούσαν δηλαδή κάθε έκφανση του βίου τους επικαλούμενοι τους Θεούς ως συμπαραστάτες και αρωγούς των έργων τους.
Έσπευδαν το πρωινό αλλά και πριν την νυκτερινή κατάκλιση, όπως χαρακτηριστικά μας διασώζει ο Ησίοδος.
Με σπονδές άρχιζαν τα καθημερινά γεύματα, αλλά και κάθε συμποσιακή οινοποσία άρχιζε με αυτές. Ακόμη επικύρωναν με τον τρόπο αυτό κάθε
είδους συμφωνιών, ακόμη εκαναν σπονδές πριν και μετά από κάθε ταξίδι.
Αλλά τελούσαν σπονδές και σε πολύ σημαντικότερα θέματα.
Με αυτές σηματοδοτούσαν ακόμη και την λήξη των εχθροπραξιών, σε τέτοιο σημείο μάλιστα που οι σπονδές αυτές της ανακωχής,
να χρησιμοποιούνται ως ρητή δέσμευση για το σταμάτημα του πολέμου.
Μια συνοπτική περιγραφή της σπονδής ήταν η εξής:
Πλήρωναν το ειδικό αγγείο μέχρι τα χείλη του, έχυναν κατόπιν τον οίνο, και ακολουθούσε μια επίκληση στον τιμώμενο Θεό. Έπειτα έχυναν λίγο ξανά και το
υπόλοιπο κρασί το έπιναν όσοι παρευρίσκονταν στην τελετή της σπονδής. Αυτός που τελεί την ιερή αυτή πράξη της σπονδής αφήνει να χυθεί τελετουργικά από το αγγείο ο οίνος. Η τέλεση όμως της σπονδής γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε μέσα από την εικόνα της ήρεμης ροής του κατερχόμενου υγρού να αναδεικνύεται η αίσθηση μιας επιβεβαιωμένης ευσέβειας προς τις θείες οντότητες.
Ο προσφέρων τον οίνο γνωρίζει ότι το περιεχόμενο της σπονδής δεν φθάνει κατ’ ουσίαν στο προορισμό της, όμως μέσα από την τελεστική αυτή πράξη καταφάσκει την ύπαρξη του Θεού που επικαλείται κάθε φορά, ανταποδίδοντας με αυτόν τον ενεργητικό τρόπο την δεδομένη θεϊκή επενέργειά του θείου, αλλά κυρίως αναγνωρίζοντας την έντονη παρουσία του, σε κάθε σημαντική ή και λιγότερο σημαντική στιγμή του βίου του.
Ακόμη η σπονδή από την φύση της έχει μία ιδιαιτερότητα που την διακρίνει από τις συνήθεις προσφορές τροφών, δεν ανακαλούνται (ότι χύνεται δεν επιστρέφει πίσω). Αυτός ο αμετάκλητος χαρακτήρας των σπονδών, τις αναδεικνύει ως την καθαρότερη και συνάμα χαρακτηριστικότερη μορφή προσφοράς στην ελληνική θρησκεία.

Η δεύτερη κατηγορία των υγρών προσφορών οι χοές διαφέρουν σημαντικά από
τις σπονδές. Οι χοές προορίζονταν αποκλειστικά για τους νεκρούς και τους
χθονίους Θεούς.
Η διαδικασία της χοής απαιτούσε την πλήρη ανατροπή και φυσικά
την πλήρη κένωση του ειδικού αυτού αγγείου. Το αγγείο αυτό ήταν λίγο μεγαλύτερο από το αντίστοιχο για τις σπονδές που το κρατούσαν στα χέρια ή το τοποθετούσαν στο έδαφος. Σπάνια υπήρχε οίνος στις χοές γι’ αυτό άλλωστε και καλούνταν χαρακτηριστικά «χόαι νηφάλιοι» ή «άοινοι». Τα σκεύη αυτά τα γέμιζαν κυρίως με καθαρό νερό ή ακόμη με γάλα και μέλι. Όταν επιτελούνταν οι χοές το περιεχόμενο τους χύνονταν στο χώμα (με μία απότομη κίνηση). Αυτές οι υγρές προσφορές τελούνταν για κάποιο χθόνιο θεό ή σε κάποιο ταφικό τύμβο όταν προορίζονταν για κάποιο νεκρό.